Χάπια στεροειδών (π.χ. πρεδνιζολόνη)
Τα στεροειδή (π.χ. κορτιζόλη κ.ά.) παράγονται φυσιολογικά στο ανθρώπινο σώμα από τα επινεφρίδια (ενδοκρινείς αδένες). Σε αντίθεση, τα συνθετικά στεροειδή (π.χ. πρεδνιζολόνη, μεθυλοπρεδνιζολόνη κ.ά.) παράγονται τεχνητά σε εργαστήριο. Όμως, τα συνθετικά στεροειδή έχουν τις ίδιες βιολογικές ιδιότητες µε τα στεροειδή που παράγονται στο ανθρώπινο σώμα. Για τη θεραπεία διαφόρων νοσηµάτων (ρευματικών ή μη) χρησιμοποιούνται κυρίως τα συνθετικά στεροειδή. Συνηθίζεται τα στεροειδή (φυσιολογικά ή συνθετικά παραγόµενα) να αναφέρονται, από ασθενείς και μη, με τον γενικό όρο «κορτιζόνη».
Τα στεροειδή μπορούν να δοθούν µε πολλούς διαφορετικούς τρόπους, όπως χάπι, ένεση (ενδομυϊκή ή ενδοφλέβια), ή κατευθείαν μέσα σε άρθρωση. (∆είτε το φυλλάδιο της ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α. «Ενδαρθρική ένεση στεροειδών»). Αυτό το φυλλάδιο αναφέρεται μόνο στα χάπια στεροειδών και ότι αναφέρεται για την πρεδνιζολόνη ισχύει και για τα υπόλοιπα στεροειδή, φυσιολογικά ή συνθετικά παραγόµενα.
Η πρεδνιζολόνη είναι το πιο συχνά συνταγογραφούµενο χάπι στεροειδών σε ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και άλλα ρευματικά νοσήματα (π.χ. συστηματικός ερυθηματώδης λύκος κ.ά.). Η πρεδνιζολόνη διατίθεται σαν απλό χάπι ή σε μια ειδική μορφή, που ονομάζεται «εντεροδιαλυτό». Ο γιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει εντεροδιαλυτή πρεδνιζολόνη αν υποφέρετε από δυσπεψία ή παίρνετε μεγάλη δόση.
Γιατί μου συνταγογραφούν τα χάπια στεροειδών;
Τα στεροειδή είναι πολύ αποτελεσματικά εναντίον του οιδήματος και της φλεγμονής. Σημειώνεται, ότι τα στεροειδή μειώνουν τη δραστηριότητα της πάθησης και δεν τη θεραπεύουν.
Πότε πρέπει να παίρνω τα χάπια στεροειδών;
Την πρεδνιζολόνη συνήθως την παίρνετε μια φορά την ημέρα, το πρωί ή το βράδυ, μαζί ή μετά το φαγητό. Μερικές φορές την παίρνετε «κάθε δεύτερη μέρα» (δηλαδή την πρώτη ημέρα την παίρνετε, ενώ τη δεύτερη ημέρα δεν την παίρνετε και ούτω καθ’ εξής). Τα εντεροδιαλυτά χάπια πρέπει να καταπίνονται ολόκληρα, χωρίς να μασώνται ή να γίνονται σκόνη.
Τι δόση πρέπει να παίρνω;
Ο γιατρός σας θα σας συμβουλεύσει για το ποιο χάπι στεροειδών θα παίρνετε καθώς και τη δόση του. Για παράδειγμα, το κάθε χάπι πρεδνιζολόνης περιέχει 5 mg, ενώ της μεθυλοπρεδνιζολόνης περιέχει 4 mg. Η δόση της θα εξαρτηθεί από το λόγο για τον οποίο χορηγείται και από το σωματικό βάρος σας. Συνήθως θα αρχίσετε με μεγάλη δόση. Αργότερα, αν ο γιατρός σας το κρίνει απαραίτητο μπορεί να τη μειώσει, καθώς υποχωρούν τα συμπτώµατα. Αν παίρνετε τα στεροειδή για μεγάλο χρονικό διάστημα, τότε η μείωση θα είναι με πολύ αργό ρυθµό.
Ο γιατρός σας μπορεί να αποφασίσει ότι πρέπει να συνεχίσετε να παίρνετε μικρή δόση πρεδνιζολόνης για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα (ονομάζεται «δόση συντήρησης»). Επίσης, αν είστε αδιάθετος ή έχετε κάποιο ατύχημα είναι πιθανό να χρειαστείτε επιπλέον δόση στεροειδών.
Σε καμία περίπτωση δε θα πρέπει από μόνος/η σας να διακόψετε τα χάπια στεροειδών ή να αλλάξετε τη δόση χορήγησης των, εκτός αν σας το συστήσει ο γιατρός σας. Η απότομη διακοπή των στεροειδών μπορεί να είναι επικίνδυνη.
Σε πόσο καιρό θα αρχίσει να δρα η πρεδνιζολόνη;
Η πρεδνιζολόνη δρα πολύ γρήγορα. Συνήθως, χρειάζεται χρονικό διάστημα λίγων ημερών μέχρι να παρατηρήσετε κάποια ωφέλεια.
Ποιες είναι οι πιθανές ανεπιθύμητες ενέργειες;
Τα στεροειδή πολύ συχνά είναι απαραίτητα για να ελέγξουν την πάθησή σας, γι’ αυτό πρέπει κανείς να αξιολογήσει προσεκτικά το όφελος και τον κίνδυνο από την χορήγησή των. Η εμφάνιση ανεπιθύμητων ενεργειών όταν παίρνετε στεροειδή εξαρτάται από τη δόση και το χρονικό διάστημα για το οποίο την παίρνετε. Αν παίρνετε μικρή δόση στεροειδών μπορεί να μην έχετε ποτέ κανένα πρόβλημα. Αντίθετα, όσο μεγαλύτερη είναι η δόση και όσο περισσότερο χρονικό διάστημα την παίρνετε, τότε τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να έχετε προβλήματα. Ο γιατρός σας θα το λάβει αυτό υπόψη του και θα σας δώσει τη μικρότερη δυνατή δόση πρεδνιζολόνης, ώστε να κρατήσει την πάθησή σας υπό έλεγχο.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες είναι η αύξηση του σωματικού βάρους, το στρογγυλό πρόσωπο, η οστεοπόρωση (λέπτυνση των οστών), οι εύκολοι μώλωπες, η δυσπεψία, ο πόνος στο στομάχι, οι ραβδώσεις και η λέπτυνση του δέρματος. Λιγότερο συχνές είναι η μυϊκή αδυναμία, η αλλαγή της διάθεσης (π.χ. να αισθάνεστε στενοχωρημένος) και ο καταρράκτης.
Σε περίπτωση που πάσχετε από γλαύκωμα ή επιληψία, τότε η πρεδνιζολόνη μπορεί να προκαλέσει την επιδείνωσή τους. Επίσης, μπορεί να αυξηθεί το σάκχαρο (γλυκόζη) του αίματος και αν έχετε σακχαρώδη διαβήτη τότε μπορεί να χρειαστεί μια αλλαγή στη θεραπεία του. Επιπλέον, η μεγάλη δόση πρεδνιζολόνης μπορεί να προκαλέσει αύξηση της αρτηριακής πίεσης.
Παίρνοντας πρεδνιζολόνη είναι πιθανότερο να παρουσιάσετε λοιμώξεις. Όμως, τα σημεία της λοίμωξης μπορεί να καλυφθούν από την πρεδνιζολόνη. Έτσι, αν μετά την έναρξη της πρεδνιζολόνης παρουσιάσετε κάποια λοίμωξη ή πυρετό, αισθανθείτε αδιάθετος ή εμφανίσετε οποιοδήποτε νέο σύμπτωµα, είναι σημαντικό να το αναφέρετε στο γιατρό σας.
Αν δεν έχετε περάσει ανεμοβλογιά και έρθετε σε επαφή με άτομο που έχει ανεμοβλογιά ή έρπη ζωστήρα, ή αν παρουσιάσετε ο ίδιος ανεμοβλογιά ή έρπη ζωστήρα, κατά το χρονικό διάστηµα που παίρνετε στεροειδή, τότε θα πρέπει να επισκεφθείτε αμέσως το γιατρό σας, γιατί μπορεί να χρειαστείτε ειδική θεραπεία. Τα παιδιά που παίρνουν στεροειδή μπορεί να παρουσιάσουν καθυστέρηση της σωματικής ανάπτυξής τους. Όμως, μερικές από τις παθήσεις για τις οποίες χορηγούνται τα στεροειδή μπορούν επίσης να επηρεάσουν τη σωματική ανάπτυξη.
Τι θα πρέπει να ξέρω για την οστεοπόρωση και πώς μπορώ να μειώσω τους κινδύνους;
Όπως έχει ήδη αναφερθεί, η μακροχρόνια θεραπεία με χάπια στεροειδών μπορεί να προκαλέσει οστεοπόρωση και γι’ αυτό είναι περισσότερο πιθανά τα κατάγµατα στα οστά (κόκαλα). Για να μειωθεί η πιθανότητα αυτή, είναι καλό να ακολουθήσετε τις παρακάτω γενικές οδηγίες. Όμως, πρέπει να συμβουλευθείτε το γιατρό που σας παρακολουθεί ή ένα γιατρό ειδικό στην οστεοπόρωση (π.χ. ρευματολόγο), για τη δική σας συγκεκριμένη περίπτωση:
• Βεβαιωθείτε ότι η ποσότητα του ασβεστίου που παίρνετε (µε την διατροφή ή/και τα φάρμακα) είναι τουλάχιστον 1500 mg την ημέρα (∆είτε το βιβλιαράκι της ΕΛ.Ε.ΑΝ.Α. «Οστεοπόρωση», για λεπτομέρειες της περιεκτικότητας των κοινών τροφών σε ασβέστιο). Μπορεί επίσης να χρειαστείτε συμπληρωµατικά βιταµίνη D.
• Κάντε για τουλάχιστον 30 λεπτά κάθε μέρα ασκήσεις εναντίον της βαρύτητας (π.χ. άσκηση που περιλαμβάνει το περπάτημα ή το τρέξιμο).
• Αποφεύγετε το κάπνισμα και μειώστε την ποσότητα οινοπνευματωδών ποτών που πίνετε (π.χ. μπύρα, κρασί, ούζο, ουίσκι κ.ά.).
• Στις γυναίκες, η θεραπεία της ορµονικής υποκατάστασης με οιστρογόνα μπορεί να είναι χρήσιμη στην ηλικία της εμμηνόπαυσης.
• Στους άνδρες, η θεραπεία ορμονικής υποκατάστασης με τεστοστερόνη μπορεί να είναι χρήσιμη αν το επίπεδο της τεστοστερόνης στο αίμα είναι χαμηλό.
• Ο γιατρός σας μπορεί να σας συµβουλεύσει να πάρετε ειδικά φάρμακα, όπως διφωσφονικά ή καλσιτονίνη.
Xρειάζονται ειδικές εξετάσεις ενώ παίρνω τα χάπια στεροειδών;
Ο γιατρός σας μπορεί να χρειαστεί να ελέγξει τη γενική κατάστασή σας από καιρό σε καιρό, όπως για παράδειγμα το σωματικό βάρος, την αρτηριακή πίεση και το σάκχαρο αίματός σας. Είναι πολύ χρήσιµο για σας να έχετε συγκεντρωμένα τα αποτελέσματα όλων των εξετάσεων (π.χ. αίματος, ούρων κ.ά.) σ’ ένα ντοσιέ (κατά προτίµηση με έλασμα), που θα το έχετε μαζί σας κάθε φορά που επισκέπτεστε ένα γιατρό.
Μπορώ να παίρνω άλλα φάρμακα μαζί με τα χάπια στεροειδών;
Ορισμένα φάρμακα αλληλεπιδρούν με τη πρεδνιζολόνη. Αν και τα περισσότερα φάρμακα μπορούν να χορηγηθούν με ασφάλεια μαζί µε τη πρεδνιζολόνη, δε θα πρέπει να παίρνετε φάρμακα χωρίς συνταγή και χωρίς να το συζητήσετε πρώτα µε το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας. Επίσης, θα πρέπει πάντα να αναφέρετε σε κάθε γιατρό που σας θεραπεύει το ότι παίρνετε στεροειδή χάπια.
Μπορώ να κάνω εμβόλια ενώ παίρνω τα χάπια στεροειδών;
Θα πρέπει να αποφεύγετε να κάνετε εμβόλια που περιέχουν ζωντανούς μικροοργανισµούς, όπως ο ιός της πολιομυελίτιδας και ο ιός της ερυθράς. Αυτά τα εμβόλια χρησιμοποιούνται για την ανοσοποίηση ατόμων εναντίον της πολιομυελίτιδας και της ερυθράς. Τα εμβόλια εναντίον του ιού της γρίπης και του πνευµονιόκοκκου είναι ασφαλή και συνιστώνται.
Επηρεάζουν τα χάπια στεροειδών την εγκυμοσύνη;
Κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης είναι καλύτερα να μην παίρνετε πρεδνιζολόνη, αν και αυτή είναι ασφαλέστερη από ορισμένα άλλα φάρμακα. Αν προγραμματίζετε να μείνετε έγκυος θα πρέπει να το συζητήσετε µε το γιατρό σας εκ των προτέρων. Αν διαπιστώσετε ότι είστε έγκυος ενώ παίρνετε στεροειδή θα πρέπει, το συντομότερο δυνατό, να το συζητήσετε µε το γιατρό σας, αλλά χωρίς να τα διακόπτετε. Ποτέ μην διακόπτετε τα στεροειδή απότομα. Αν θέλετε να θηλάσετε θα πρέπει να το συζητήσετε µε το γιατρό σας εκ των προτέρων.
Μπορώ να πίνω οινοπνευματώδη ποτά ενώ παίρνω τα χάπια στεροειδών;
Τα οινοπνευµατώδη ποτά (π.χ. μπύρα, κρασί, ούζο, ουίσκι κ.ά.) όπως και τα στεροειδή μπορούν να προκαλέσουν ενοχλήσεις στο στομάχι. Γι’ αυτό, πρέπει να αποφεύγετε να πίνετε οινοπνευματώδη ποτά. Όμως, είναι καλύτερα να το συζητήσετε με το γιατρό σας.
Πού μπορώ να βρω περισσότερες πληροφορίες;
Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για τα χάπια στεροειδών ή αν έχετε οποιεσδήποτε αμφιβολίες για τη θεραπεία σας, τότε θα πρέπει να το συζητήσετε με το γιατρό ή το φαρμακοποιό σας.
